Jakiś czas temu omawiane było zaangażowanie zmysłów w czasie Mszy świętej. Temat kolorów w liturgii jest rozszerzeniem tych treści, gdyż barwy mają bardzo duży wpływ właśnie na wzrok, a w konsekwencji na nasze uczestnictwo w Eucharystii. Służą skuteczniejszemu i głębszemu przeżywaniu naszej wiary, uzewnętrzniają duchowe przeżycia człowieka, a także przyczyniają się do większej czytelności obchodzonych tajemnic. Dobór kolorów kształtował się nie tylko na podstawie obserwacji otaczającego nas świata, ale przede wszystkim z lektury Pisma Świętego, gdzie możemy znaleźć symboliczne znaczenie kolorów. Od IX wieku w liturgii można zauważyć rozwój symboliki barw szat liturgicznych. Kolor biały zaczął być zastępowany czerwonym, czarnym, zielonym a nawet żółtym, zależnie od okoliczności. Dopiero na Soborze Watykańskim II uporządkowano przepisy dotyczące kolorów szat liturgicznych i wyraźnie przypisano kolory poszczególnym okresom czy wydarzeniom roku liturgicznego. Każdy ministrant powinien znać kolory używane w liturgii ich symbolikę, a także przynależność do odpowiedniego okresu liturgicznego.
Kolor biały – symbolizuje on światło, radość, chwałę nowego życia i niewinność. Wprowadza świąteczny nastrój. W Piśmie Świętym szaty lśniąco białe przypisane są osobom przebywającym w niebie, możemy odnaleźć je w czasie przemienienia Jezusa na Górze Tabor, tak samo Aniołowie byli ubrani w białe szaty gdy ukazali się niewiastom w dniu Zmartwychwstania. W czasie Wniebowstąpienia Jezusa oczom Apostołów również ukazali się dwaj mężowie w białych szatach, a w Księdze Apokalipsy białe szaty przywdziewają Zwycięzcy. Kolor biały pojawia się w Biblii aż 57 razy. Stąd też początkowo ta barwa miała pierwszeństwo w liturgii. Obecnie, jest ona używana:
- w Okresie Wielkanocy i Bożego Narodzenia,
- w święta i wspomnienia Chrystusa Pana, z wyjątkiem tych które dotyczą Jego męki,
- w uroczystości, święta i wspomnienia Najświętszej Marii Panny,
- we wspomnienia świętych aniołów oraz świętych, którzy nie byli męczennikami,
- w Uroczystość Wszystkich Świętych,
- w Uroczystość Narodzenia św. Jana Chrzciciela,
- w Święto Katedry św. Piotra Apostoła,
- w Święto Nawrócenia św. Pawła Apostoła.
Kolor czerwony – to barwa krwi i ognia, symbolizująca męczeństwo, miłość a także ogniste języki, które zstąpiły na zebranych w Wieczerniku w dniu Zesłania Ducha Świętego. Ów kolor symbolizuje również godność królewską (purpura). W liturgii koloru czerwonego używa się:
- W Uroczystość Zesłania Ducha Świętego,
- w Niedzielę Palmową,
- w Wielki Piątek,
- w Mszach świętych ku czci Męki Pańskiej,
- w uroczystości, święta i wspomnienia świętych męczenników.
Kolor zielony – symbolizuje życie, nadzieję, młodość, zwycięstwo, płodność i nieśmiertelność. W Księdze Mądrości Syracha odnajdujemy fragment: „[…] wdzięk i piękno pociągają oko, a nad jedno i drugie świeża zieleń zasiewów” (Syr 40, 22). Dlatego, symbolika tego koloru nawiązuje również do świętych zasiewów przyszłego plonu. W liturgii szaty zielone używane są przez większą część roku liturgicznego, gdyż przypisane są do okresu zwykłego, tak do niedziel, jak i do dni powszednich.
Kolor fioletowy – symbolizuje umartwienie, pokutę, skruchę, pokorę, i oczekiwanie na przyjście Chrystusa. Barwa fioletowa wyraża również godność kanonika, prałata i biskupa. W obrzędach pogrzebowych kolor czarny można zastąpić fioletem, by podkreślić nadzieję na życie wieczne. Co więcej, jeśli zmarły wyraził przed śmiercią pragnienie, aby użyto szat białych, można je spełnić. Pogrzeb dzieci natomiast zawsze odprawia się w szatach białych.
Kolor różowy – używany jest jako jasny odcień fioletu, symbolizuje radość ze zbliżających się uroczystości, to kolor chwili radości w czasie umartwienia i pokuty. Używany jest w liturgii tylko 2 razy w roku:
- w 3 Niedzielę Adwentu zwaną Gaudete, nawiązującą do słów św. Pawła Apostoła w liście do Filipian: „Radujcie się zawsze w Panu […]” (Flp 4,4),
- w 4 Niedzielę Wielkiego Postu zwaną Laetare, od słów Proroka Izajasza: „Raduj się, Jerozolimo […]” (Iz 66, 10)
Kolor ten przypomina nam w Adwencie, że zbliża się Uroczystość Narodzenia Pańskiego, a w czasie Wielkiego Postu nawiązuje do zbliżającej się Wielkanocy.
Kolor czarny – to symbol żałoby, śmierci, nocy, wyniszczenia, nicości, grzechu i pokuty. Dawniej używano tego koloru częściej w liturgii. Od XII wieku szaty czarne zostały zastąpione fioletowymi. Obecnie, dopuszczalne są szaty koloru czarnego tylko w obrzędach pogrzebowych.
Kolor złoty – nie jest odrębnym kolorem liturgicznym. Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów dopuściła jednak ten kolor w liturgii, by podkreślić doniosły charakter uroczystości parafialnych lub diecezjalnych. Kolor złoty lub srebrny może zastąpić wszystkie kolory oprócz fioletowego i czarnego.
Drodzy ministranci i lektorzy!
Dowiedzieliście się, jakie występują w liturgii kolory szat i jaka jest ich symboliczna wymowa. Dzięki temu będziecie mogli jeszcze lepiej przeżywać służbę przy Ołtarzu Pańskim oraz biegle przyporządkować kolor do odpowiedniego okresu liturgicznego lub święta. Niech wasza troska i dbałość o piękno liturgii przybliża was do Boga.
Króluj nam Chryste!
ks. Piotr Bączyński
