„Wszystko na chwałę Bożą czyńcie” (1 Kor 10, 31b)
W ostatnim artykule zapoznaliśmy się z różnego rodzaju postawami, które przyjmujemy w kościele, dzisiaj zostaną przedstawione gesty wykonywane w czasie liturgii. Dowiemy się kto i kiedy powinien wykonywać konkretne gesty liturgiczne.
Każdy ruch, który wykonywany jest w czasie Mszy świętej ma swój głęboki sens i znaczenie. Nie jest wykonywany w czasie Eucharystii bez powodu i bez znaczenia. Począwszy od znaku krzyża, skończywszy na znaku pokoju. Gesty wykonywane w czasie liturgii wyrażają nasze emocje, przeżycia i dopełniają naszą modlitwę. Dzięki gestom możemy jeszcze pełniej uczestniczyć w modlitwie. Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego zauważa również, że gesty, które wykonujemy wspólnie, jednoczą wszystkich członków wspólnoty. Każdy ministrant powinien znać podstawowe gesty wykonywane w czasie Eucharystii.
Znak krzyża świętego – jest pierwszym i najbardziej podstawowym gestem wykonywanym w czasie modlitwy. Towarzyszy nam nie tylko w czasie Eucharystii, ale także w naszej porannej i wieczornej modlitwie, gdy przechodzimy obok kościoła czy gdy stoimy nad grobem naszych bliskich zmarłych. Często zdarza się, że nie przykładamy właściwej uwagi do wykonywania i znaczenia tego podstawowego gestu chrześcijanina. Znak krzyża jest swego rodzaju wyznaniem wiary w pigułce. Mówi on o Wielkiej miłości, którą obdarzył nas Pan Bóg i która wyraziła się w śmierci Jezusa Chrystusa na krzyżu, wyznajemy również naszą wiarę w Trójcę Świętą – jednego Boga w Trzech Osobach.
Jak wykonać znak krzyża? Prawą dłonią na początku dotykamy czoła, mówiąc „W imię Ojca”, następnie dotykamy klatki piersiowej, mówiąc „i syna”, kolejno lewe ramię „i Ducha”, oraz prawe ramię „Świętego”. Składamy ręce i wypowiadamy słowo „Amen”. Czy na pewno wykonuję ten gest w ten sposób? Przy najbliższej okazji zwróćmy szczególną uwagę na to, czy robimy ten znak poprawnie. Zwyczaj kreślenia na sobie wielkiego znaku krzyża pojawił się prawdopodobnie w VIII wieku, a upowszechnił się bardzo szybko bo już w wieku IX. Od XII w. zaczęto praktykować znaczenie kciukiem czoła, ust i klatki piersiowej, co przetrwało do dnia dzisiejszego przed głoszeniem Ewangelii. Wierni kreśląc ten znak, wyrażają swoje pragnienie, aby Słowa Ewangelii, które za chwilę usłyszą, oświeciły ich umysł (znak na czole), były wyznawane ustami wobec świata (usta) oraz zapadły głęboko w serce (klatka piersiowa) i w ten sposób Słowo Ewangelii stało się naszym przewodnikiem w życiu codziennym.
Skłon – jest to gest, który w liturgii wyraża szacunek i cześć wobec osoby, której się kłaniamy. Ministranci i kapłani wykonują ten gest wiele razy podczas każdej Mszy świętej. Co ważne, skłon wykonywany jest przez tę osobę, która uczestniczy w danej czynności liturgicznej lub wypowiada słowa danej modlitwy, nie czynią tego ci, którzy obserwują to lub słuchają tego. Możemy wyróżnić dwa rodzaje skłonów w liturgii: pochylenie ciała i pochylenie głowy.
Pochylenie ciała – gest ten polega na pochyleniu tułowia do przodu z dłoniami złożonymi na piersiach. Głęboki pokłon czynimy w następujących momentach:
- przed i po czynności okadzenia (ministranci)
- oddając cześć ołtarzowi, na którym nie ma Najświętszego Sakramentu (wszyscy wierni)
- podczas wyznania wiary na słowa „…i za sprawą Ducha Świętego przyjął ciało z Maryi Dziewicy i stał się człowiekiem.” (wszyscy wierni)
- podczas wypowiadania modlitwy „Przyjmij nas Panie stojących przed Tobą…” (główny celebrans)
- w Kanonie Rzymskim na słowa „Pokornie cię błagamy…” (główny celebrans)
- podczas wypowiadania słów Konsekracji „Bierzcie i jedzcie…, Bierzcie i pijcie…”. (kapłani)
- przyjmując błogosławieństwo przed głoszeniem Ewangelii (diakon lub kapłan).
Pochylenie głowy – gest ten polega na lekkim i spokojnym pochyleniu głowy, z rękoma złożonymi na piersiach. Ten pokłon czynimy w następujących momentach:
- w czasie wypowiadania imion Trzech Osób Boskich, imienia Jezusa Chrystusa, imienia Najświętszej Maryi Panny, a także świętego na cześć, którego sprawuje się Mszę świętą (pokłon ten czyni tylko ta osoba, która wypowiada dane słowa)
- przed i po czynności liturgicznej ( np. podanie ampułek z wodą i winem)
- przyjmując błogosławieństwo
Wzniesione ręce – jest to jeden z najstarszych gestów liturgicznych, nawiązuje on do Mojżesza, który wznosił swoje ramiona ku niebu podczas walki Izraelitów za Amalekitami. Bezpośrednio nawiązuje także do Chrystusa, którego ramiona zostały rozpięte i przybite do krzyża. Gest ten wskazuje, że adresatem modlitwy jest Pan Bóg, symbolizuje człowieka, który z ufnością zwraca się do Boga i pragnie jego pomocy. Kapłan rozkładając ręce, obejmuje wszystkich, uwielbiając Boga i ogarniając wszystkie ludzkie sprawy. Gest ten zarezerwowany jest tylko dla kapłanów i wykonują go w następujących momentach:
- kolekta
- modlitwa nad darami
- modlitwa Eucharystyczna
- modlitwa Pańska (Ojcze nasz)
- modlitwa po Komunii
Znak pokoju – gest ten wykonywany jest przez wszystkich wiernych, a ma on na celu wyrażenie jedność i miłość, która łączy wspólnotę. Znak pokoju można okazać w różny sposób, przez skłon głowy, podanie ręki lub objęcie ramion. Gest ten wykonywany jest przed Komunią Świętą, gdyż jest on zapowiedzią jedności, która jest między wiernymi po przyjęciu Ciała Chrystusa. Gest ten można wykonać w milczeniu lub wypowiadając słowa „Pokój z tobą”, na co przyjmujący powinien odpowiedzieć „Amen”.
Drodzy ministranci i lektorzy, niech znajomość gestów liturgicznych, sposobu ich wykonywania oraz ich znaczenia, pomaga wam zrozumieć to, w czym uczestniczycie. Nie zostały omówione tutaj wszystkie możliwe gesty, ale te które wykonujemy najczęściej. Tych którzy chcieliby dowiedzieć się więcej zapraszam do zapoznania się z „Ogólnym Wprowadzeniem do Mszału Rzymskiego”.
Króluj nam Chryste!
ks. Piotr Bączyński
