Lectio divina, czyli pobożna, duchowa lektura Słowa Bożego, jest pogłębioną metodą czytania Biblii. Polega na osobistym spotkaniu z Bogiem. Spotkanie chrześcijanina ze Słowem Boga jest dialogiem, a w konsekwencji jest drogą prowadzącą do poznania Boga. Słowo Boga, gdy jest czytane, medytowane i modlitewnie kontemplowane, dzięki obecnej w nim mocy Ducha Świętego, przemienia nasze codzienne życie i działanie. Oto zasadnicze etapy lectio divina: lectio, meditatio, oratio, contemplatio i actio. Poniżej zostaną przedstawione dwa pierwsze etapy metody lectio divina. Pozostałe będą omówione w następnej Martyrii.
Lectio
Pierwszy etap duchowej lektury Pisma św. określa się łacińską nazwą lectio (lektura, czytanie tekstu). Etap ten obejmuje kilka działań. Na początku należy wybrać odpowiedni tekst. Może to być cała księga (na lekturę dłuższą, może to być np. Ewangelia czytana w danym roku kościelnym) albo zwarta sekcja (np. w Ewangeliach: Ewangelia dzieciństwa, publiczna działalność Jezusa, męka i zmartwychwstanie itp.) albo też krótka perykopa (np. fragment Ewangelii przeznaczony na dany dzień).
Drugie działanie to uważna, wnikliwa, kilkukrotna lektura wybranego fragmentu.
Trzecia czynność to określenie kontekstu poprzedzającego i następczego. Należy uważnie przyjrzeć się tekstowi i określić, czy stanowi zamkniętą jednostkę literacką. Jest to wyjątkowo ważne w odniesieniu do tekstów narracyjnych, ponieważ błędem jest wyrywanie jakiejś sceny, wypowiedzi lub myśli z kontekstu czy większego ciągu narracyjnego. Chodzi więc o usytuowanie czytanego fragmentu w większej całości.
Czwarte działanie w ramach lectio to szukanie objaśnień dotyczących czasu i miejsca akcji oraz postaci historycznych, które w tekście występują. Warto sięgnąć do encyklopedii biblijnych, leksykonów lub słowników. Mają one pomóc w zapoznaniu się ze środowiskiem i czasem, z którego tekst wyrasta.
Kolejną, piątą czynnością, bardzo pomocną w odczytaniu tekstu, jest określenie jego struktury i gatunku literackiego. Autorzy biblijni wykorzystują często regularną strukturę paralelizmu albo zestawiają dwie lub trzy sceny jedna obok drugiej. Gdy się poprawnie odczyta strukturę, łatwo wychwycić najważniejszą prawdę, którą autor czy redaktor księgi chciał wyrazić. Dobrze jest od samego początku uwzględniać gatunek literacki czytanej perykopy. Od tego zależy sposób jej rozumienia (czy należy ją rozumieć w sensie dosłownym czy metaforycznym, czy tekst jest opowiadaniem o wydarzeniu historycznym, czy może wymyślonym opowiadaniem dydaktycznym, pouczającym lub budującym, np. przypowieści, alegorie, porównania itp.).
Wiele światła na rozumienie myśli, którą autorzy natchnieni, zwłaszcza ewangeliści, zamierzyli i wyrazili w tekście, jest czynność porównywania perykop paralelnych. Niezbędną pomocą są wszelkiego rodzaju synopsy i konkordancje.
Wreszcie, w przypadku opowiadań, należy przeprowadzić kilka czynności z zakresu analizy narracji. Zaczyna się od analizy wątku akcji i dynamiki poszczególnych czynności, w jaki sposób akcja się rozpoczyna, rozwija i kończy. Po prześledzeniu wątku można przeprowadzić analizę postaci (pierwszoplanowa, drugoplanowa, epizodyczna). Wielką pomocą w zrozumieniu narracji jest precyzyjne nazwanie wszystkich uczuć i myśli, które kierują bohaterami. Odczytujemy je przede wszystkim z zachowań i z dialogów.
Meditatio
Po wczytaniu się w tekst Słowa Bożego i rozpoznaniu wszystkich struktur znaczeniowych (kontekst, gatunek i struktura literacka, postacie, działania) następuje czas, w którym Bóg kieruje do człowieka swe orędzie. Czytający przechodzi w stan milczenia, otwiera się na Słowo: Będą słuchał tego, co mówi Pan Bóg (Ps 85,9). Na tym etapie Słowo Boże wchodzi w serce człowieka. Bóg mówi do Ezechiela: Weź wszystkie moje słowa do twojego serca (Ez 3,10). Z umysłu człowieka Słowo Boże trafia do jego serca.
Wytrwała lektura sprawia, że człowiek zaczyna słyszeć delikatny głos Boga, który go przywołuje, stawia mu pytania, umacnia i otwiera. Medytacja jest odkryciem tego, co Bóg dzisiaj mówi do człowieka. Jest to jednak możliwe tylko dzięki wytężonej pracy duchowej. Ojcowie Kościoła i dawni pisarze chrześcijańscy wskazują na trzy czynności, które muszą być podjęte, aby medytacja miała rzeczywiście miejsce.
Pierwszą z nich jest uchwycenie głównej myśli, idei centralnej, kluczowego pojęcia. Często jest to postać i jej specyficzne działanie. Czasem chodzi o relacje między dwoma bohaterami, czy też o pełną dynamizmu więź bohatera z Bogiem lub Jezusem. Gdy uchwycimy to, co jest najistotniejszą ideą czy decydującą relacją, wówczas z tekstów paralelnych (zaznaczonych podczas lectio) należy wybrać i zestawić te, które ściśle łączą się z tym tematem lub relacją. Dobrze jest zebrać je i ułożyć w logiczny ciąg. Wtedy orędzie, które przekazuje rozważany fragment Pisma św., zabrzmi wyraźnie, mocno i zrozumiale.
Druga czynność w ramach medytacji to refleksja, wyciąganie mądrości i światła z uchwyconego orędzia. Słowo Boże wprawdzie przynosi owoc samo z siebie, jednak do tego człowiek musi stworzyć odpowiedni klimat. Wprowadzone do serca staje się wtedy mocą oraz źródłem światła i mądrości.
Trzeci moment w medytacji to doświadczenie oświecenia i konfrontacji. Człowiek całe swoje życie, a więc wszelkie działania, słowa i zachowania stawia w blasku obecności Boga.
W praktyce medytacji pomocne są pytania, które stawia się tekstowi i sobie. Najlepiej, gdy jest to jedno, generalne pytanie, które Duch Święty wyraźnie sugeruje (na przykład poprzez powtarzające się zdania pytające w tekście) i pozwala na nie szukać odpowiedzi w medytowanym tekście. Medytowane Słowo Boże powinno rozjaśnić coś ważnego, jakiś istotny problem w życiu człowieka czytającego Biblię.
Tak przeżywany drugi etap metody lectio divina, czyli meditatio, prowadzi do odkrycia sensu duchowego Pisma św. Dosłowny sens tekstu, odczytywanego przy pomocy światła rozumu, może być dostępny także dla niewierzących czytelników Biblii. Sens duchowy natomiast jest to ten sens, który Duch Święty w danej chwili chce wierzącemu, praktykującemu lectio divina, zakomunikować poprzez tekst natchniony. Czyli meditatio jest to szukanie odpowiedzi na pytanie: „Co Bóg do mnie mówi poprzez swoje Słowo?”.
Cdn.
ks. dr Andrzej Jaśko