Ministrant w czasie Mszy świętej posługuje się wieloma naczyniami liturgicznymi, można powiedzieć, że są to jego „narzędzia pracy”. Członkowie Służby Ołtarza czasami nawet nie zastanawiają się nad pochodzeniem, znaczeniem danego paramentu liturgicznego lub jak został włączony do liturgii katolickiej. W tym artkule zostaną omówione naczynia liturgiczne i bielizna kielichowa jako kontynuacja rozważań nt. przedmiotów używanych w czasie liturgii.
Kielich i patena to najważniejsze paramenty używane w czasie Mszy świętej. Według dawnego pontyfikału, patena i kielich symbolizują nowy Grób Pański, ponieważ służą do składania w nich Ciała i Krwi Chrystusa Eucharystycznego. Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego wskazuje, że kielich oraz inne naczynia przeznaczone do przechowywania Krwi Pańskiej muszą mieć czasze z takiego materiału, który nie wchłania płynów. Podstawa kielicha może być wykonana z innych tworzyw trwałych i szlachetnych. Kielich z łaciny calix, składa się z podstawy, trzonu oraz czaszy. Ministrant przygotowując kielich do Mszy świętej, kładzie na nim najpierw puryfikaterz, następnie patenę, w której znajduje się hostia, kolejno palkę i na koniec korporał. Całość powinna być nakryta welonem w kolorze liturgicznym przypisanym do danego dnia. Patena jest to niewielki talerzyk wykonany najczęściej ze złota lub innego szlachetnego tworzywa. Możemy wyróżnić dwa rodzaje pateny: płytką lub głęboką. Na patelnie płytkiej umieszcza się jedynie hostię, którą spożywa kapłan w czasie Mszy świętej, natomiast w patenie głębokiej można umieścić także komunikanty, które po konsekracji będą udzielone pozostałym uczestnikom Eucharystii.
Bielizna kielichowa – zaliczamy do niej puryfikaterz, korporał i palkę. Służą do czyszczenia naczyń liturgicznych podczas sprawowania Mszy świętej oraz do należytej troski o Najświętsze Ciało i Krew Pana Jezusa. Puryfikaterz (od łac. puro – czyszczę, purificatio – obmycie) jest złożonym na trzy części prostokątnym ręczniczkiem, którym wyciera się kielich, patenę i puszkę po wypłukaniu ich wodą (obmycie i wytarcie naczyń liturgicznych nazywamy puryfikacją). Korporał (od łac. corpus – ciało), to biała lniana chustka przypominająca mały obrus, składana na 9 części, na którym kładzie się kielich, patenę i inne przedmioty z Najświętszym Ciałem i Krwią Pana Jezusa. Ministrant rozkładając korporał, powinien robić to z wielką starannością i uwagą tak, by nic nie spadło na ziemię. Korporał powinien być zawsze czysty i wyprasowany. Palka jest kwadratowym, usztywnionym materiałem służącym do przykrywania kielicha podczas Mszy świętej. Ma ona zabezpieczyć postacie eucharystyczne przed zanieczyszczeniem np. przez owady zwabione zapachem wina.
Monstrancja (od łac. monstro – pokazuję) jest naczyniem przeznaczonym do uroczystego ukazywania Najświętszego Sakramentu w czasie adoracji lub błogosławieństwa. Pierwsze monstrancję w Kościele Katolickim pojawiły się w XIV w., obecnie monstrancja najczęściej ma wygląd słońca, chociaż dawniej tworzono różne kształty. W budowie monstrancji możemy wyróżnić szeroką podstawę, wydłużony trzon oraz korpus, w centrum którego znajduje się Najświętsze Ciało Jezusa. Monstrancje wykonywane są ze złota, wysadzane drogimi kamieniami i pięknie zdobione. Aby konsekrowana hostia stabilnie stała w monstrancji, umieszczona jest w specjalnym uchwycie zwanym melchizedekiem, nazwa ta nawiązuje do kapłana ze Starego Testamentu, który jako pierwszy złożył w ofierze Bogu chleb i wino, przez co stał się zapowiedzią Chrystusa. W czasie, gdy Ciało Chrystusa nie jest wystawione w monstrancji, chowa się je w tabernakulum w naczyniu nazywanym kustodią, która przypomina swoim kształtem małą monstrancję i wykonana jest z podobnych materiałów.
Na stoliku nazywanym kredensją, który znajduje się w prezbiterium, ministranci ustawiają ampułki czyli dwa szklane lub kryształowe naczynka na wino i wodę. Najczęściej ampułka z winem jest specjalnie oznakowana, tak by odróżnić ją od ampułki z wodą. Ministrant podając kapłanowi ampułki, powinien zwrócić szczególna uwagę, by najpierw wręczyć kapłanowi ampułkę z winem dopiero później z wodą. Na kredensji znajdziemy również lawaterz ( łac. lavabo – obmycie), jest to naczynie z wodą służące do obmycia rąk kapłana podczas przygotowania darów. W skład lawaterza wchodzi mała miseczka i dzbanuszek, który najczęściej wykonane jest ze szkła lub z metalu. Ministrant oblewając kapłanowi ręce, powinien zabrać ze sobą ręczniczek czyli małą chustkę złożoną w harmonijkę, która dobrze pochłania wodę.
Trybularz, inaczej nazywany kadzielnicą, służy do okadzeń w czasie obrzędów liturgicznych. Składa się z metalowej szkatuły umocowanej na łańcuszkach i zamykanej przykrywką, umieszcza się w niej metalowy koszyczek wypełniony rozżarzonymi bryłkami węgla drzewnego, na który sypie się ziarenka kadzidła. Substancje żywiczne i różne zioła zawarte w kadzidle pod wpływem temperatury wydzielają aromatyczną woń oraz dym. Trybularz używany jest do okadzenia: Najświętszego Sakramentu, celebransa, wiernych, ołtarza, darów ofiarnych, krzyża, ewangeliarza, paschału, relikwii świętych, obrazów Chrystusa i świętych wystawionych do publicznej czci. Dym w liturgii symbolizuje obecność Boga, a także wznoszące się ludzkie modlitwy do Niego. Dawniej, kadzielnice noszono przed królami i cesarzami, aby spalane w niej kadzidło niwelowało brzydki zapach ścieków płynących w przydrożnych rowach lub ulicznych kanałach. W liturgii trybularz zaczęto używać od IV wieku. Od Soboru Watykańskiego II trybularza zaczęto używać nie tylko w czasie uroczystych celebracji z biskupem lub papieżem, ale także w Mszach świętych sprawowanych przez kapłanów, Ministrant używający trybularza w czasie Mszy świętej nazywany jest Turyferariuszem. Łódka jest małym naczyniem z łyżeczką, w którym umieszczone jest kadzidło. Kształt tego naczynia przypomina małą łódź na nodze z okrągłą podstawą. Ministrant trzymający łódkę w czasie Mszy świętej nazywany jest Nawikulariuszem.
Drodzy ministranci i lektorzy!
Zapoznaliście się dzisiaj z niektórymi paramentami używanymi w czasie liturgii. Przedmiotom używanym w czasie Mszy świętej należy okazywać szacunek, gdyż nie są to zwyczajne przedmioty. Powinniśmy odnosić się do nich z czcią, gdyż służą do sprawowania Najświętszej Ofiary. Pogłębiajcie swoją wiedzę na temat liturgii, jest to bardzo ważne, by świadomie i jak najlepiej przeżywać Mszę świętą, która jest szczytem i centrum życia duchowego chrześcijanina.
