Zagadnienie prawdy jest jedną z podstawowych kwestii badanych na gruncie filozofii. W dodatku przynależy ono do tych pojęć, które cechuje złożoność i wielowymiarowość. Po przedstawieniu prawdy w aspekcie poznawczym i ontycznym pozostaje zwrócenie uwagi na jej sens metafizyczny, a następnie odniesienie go do Boga.
Prawda metafizyczna
Czym różni się prawda metafizyczna od poznawczej i ontycznej? W poprzednich miesiącach wskazywaliśmy, że poznawczy wymiar prawdy polega na uzgodnieniu intelektu z rzeczą, natomiast prawda w sensie ontycznym to uzgodnienie rzeczy z intelektem. Można powiedzieć, że oba te aspekty prawdy przyjmują odwrotny kierunek, a wzięte razem dopełniają się. Jednakże dostrzeżenie tych dwóch wymiarów prawdy nie wyczerpuje całości zagadnienia. Pozostaje jeszcze trzeci aspekt. Dotyczy on samej rzeczy jako pochodnej od intelektu. Jak prawda w sensie logicznym jest właściwością sądu, a prawda w sensie ontycznym właściwością intelektu, tak prawda w sensie metafizycznym to właściwość rzeczy (bytu).
Byt = prawda
Ponieważ każdy byt pozostaje w relacji do intelektu, który go zaprojektował, to należy wnosić o stałej zależności bytów od myślących (poznających) podmiotów (autorów). Zarówno człowiek, jak i Bóg stanowią źródła istniejących bytów. W podmiocie rodzi się projekt określonego bytu, który następnie może uzyskać realne istnienie. Zatem, prawda o bycie najpierw istnieje w osobie, która go wymyśliła, a potem na skutek różnych czynności (twórczych lub stwórczych) staje się właściwością zaprojektowanego bytu, który uzyskuje realne istnienie. Wtedy projekt (prawda) nie istnieje już tylko w intelekcie autora, ale zostaje wpisany (przelany, umieszczony) w sam byt uzyskujący samodzielne istnienie. Zamiar twórcy zostaje wcielony w wykonaną rzecz. Od tej pory rzecz nosi w sobie prawdę. Decyduje ona o tym, że rzecz jest tym, czym jest. Wobec tego intelekt twórcy ustala prawdę, a rzecz ją realizuje.
Projekt, czyli co?
Pojęcie projektu można nieco uszczegółowić i wskazać, co się na niego składa. Przede wszystkim projekt decyduje o tym, jaka ma być dana rzecz (jej istota). Dzięki swej istocie określona rzecz jest tym, czym jest (istota domu sprawia, że dom jest domem, a nie np. ogrodem). Gdy zapytamy, dzięki czemu trójkąt jest trójkątem, to odpowiadamy, że dzięki trzem bokom i trzem kątom. Te cechy stanowią istotę trójkąta. W stosunku do tworzywa, z którego wykonany jest ten czy inny przedmiot, projekt stanowi jego formę, czyli to, co kształtuje materiał (dlatego każdy byt jest złożony z materii i formy).
Oprócz tego w projekcie są zawarte prawa, wedle których istnieje określona rzecz. Są to przede wszystkim tzw. pierwsze zasady bytu (tożsamości, niesprzeczności, celowości). Do projektu zaliczają się również własności rzeczy i relacje, jakie jedne rzeczy tworzą wraz z innymi. Np. między liczbami pięć i osiem zachodzi relacja mniejszości, a między mężczyzną a kobietą np. relacja małżeńska.
Należy podkreślić, że wszystko to, co składa się na projekt danej rzeczy, pochodzi od intelektu. Cały szczegółowy projekt wpierw istnieje w intelekcie. Dopiero potem jest wcielany w życie, a wraz z zaistnieniem rzeczy stanowi jej zasadniczą strukturę. Dzięki temu możliwe jest poznanie rzeczy. Na mocy tego, że intelekt projektujący wpisał w rzecz jej istotę, inny intelekt, który rozpoznaje rzecz i chce ją rozumieć oraz prawidłowo używać, musi odczytać to, czym dana rzecz jest, a więc poznać projekt, który jest zawarty w rzeczy.
Zauważmy, że odpowiednie dla intelektu jest to, co od intelektu pochodzi, czyli prawda. Jeden intelekt ustanawia prawdę po to, aby inny intelekt mógł ją poznawać. Dlatego, na świat warto spoglądać jak na księgę, którą można czytać i odnajdywać w niej prawdę zapisaną przez inne intelekty łącznie z Bogiem. W tym świecie wszystkie rzeczy realizują takie sposoby istnienia, które zostały im nadane zgodnie z zamysłem twórców lub Stwórcy. Dzięki rzeczom doskonalą się ci, którzy odkrywają ich prawa, związki, relacje itp. Treści tego rodzaju rozwijają, ubogacają i usprawniają intelekt, który je przyswaja.
Bóg a prawda metafizyczna
Prawda metafizyczna jest właściwością bytu. Z tej racji, że Bóg jest również pewnego rodzaju bytem, jest On także prawdą w sensie metafizycznym. Decyduje ona o istocie Boga, czyli o tym, czym Bóg jest. Ponadto jest On prawdą pierwszą (niestworzoną, wieczną). To znaczy, że projekt Boga nie istniał ani wcześniej od Niego, ani poza Nim. Metafizyczna prawda o Bogu odznacza się także tym, że jest pierwotnie poznawalna. Bóg jest poznawalny przede wszystkim dla samego siebie, a potem dla innych podmiotów wyposażonych w poznanie intelektualne, czyli aniołów i ludzi.
* * *
Wszystko to, co składa się na rzecz (istota, prawa, własności) stanowi jej prawdę w sensie metafizycznym. Ponieważ każdy istniejący byt jest niepowtarzalny i realizuje określony zamysł, zawiera w sobie swoją prawdę. Zasada ta dotyczy również Boga. Cały świat jest przeniknięty myślą zarówno Boga, jak i człowieka. Przez to jest on racjonalny, jest od intelektu (przemyślany) i dla intelektu (przyswajalny), jest światem sensu, a nie absurdu.
