Podominikański zespół klasztorny w Sejnach ma swoją bogatą historię sięgającą początku XVII wieku. Dominikanie, którzy przybyli z Wilna do Sejn w 1602 roku przystąpili do budowy kościoła i klasztoru. Kościół klasztorny został ukończony w 1619 roku, kiedy to uroczyście przeniesiono do niego z kościółka św. Jerzego, wybudowanego przez Jerzego Grodzińskiego w końcu XVI wieku Figurę Matki Boskiej Sejneńskiej.
Madonna sejneńska
Figura została zakupiona w Królewcu przez Jerzego Grodzińskiego i przekazana dominikanom. O jej niezwykłości świadczy kilka faktów: jej powstanie określa się na przełom XIV i XV wieku, wyrzeźbiona została w Gdańsku, z drewna lipowego na zamówienie Krzyżaków jako ołtarz polowy. Figura typu szafkowego przedstawia Madonnę z Dzieciątkiem, kryjącą w swym wnętrzu płaskorzeźbę przedstawiającą Trójcę Przenajświętszą, tzw. Tron Łaski. Prawie 420 lat jest w Sejnach i cieszy się kultem zapoczątkowanym przez dominikanów i rozwijającym się po dzień dzisiejszy.
Historia klasztoru
Po wybudowaniu kościoła klasztornego dominikanie przystąpili do budowy klasztoru przylegającego do kościoła, trójskrzydłowego, o dwóch kondygnacjach, z wewnętrznym wirydarzem i częściowym podpiwniczeniem, z dwuspadowym dachem, pokrytym dachówką ceramiczną z czterema potężnymi basztami. W połowie XIX wieku spłaszczono nieco więźbę dachową i pokryto blachą. W klasztorze prowadziło życie zakonne około 40. dominikanów, którzy oprócz działalności duszpasterskiej prowadzili nowicjat, szkółkę niedzielną i szkołę parafialną z internatem, rozwinęli miasto gospodarczo, intelektualnie i społecznie. Dominikanie byli zmuszeni przez zaborcę pruskiego do opuszczenia Sejn w 1804 roku. Kiedy Sejny stały się stolicą diecezji sejneńskiej, czyli augustowskiej w 1818 roku, a kościół sejneński stał się katedrą nowopowstałej diecezji, z czasem w klasztorze powstało seminarium duchowne, które wykształciło wiele pokoleń kapłanów dla diecezji, która istniała przez 107 lat, do 1925 roku. Seminarium Duchowne w dawnym klasztorze funkcjonowało do 1916 roku. Przez kilka lat w klasztorze był szpital polowy, a w 1923 utworzono w nim Gimnazjum Męskie św. Kazimierza, o wysokim poziomie nauczania, założone przez biskupa Romualda Jałbrzykowskiego, sufragana sejneńskiego, a późniejszego pierwszego biskupa diecezji łomżyńskiej. Dyrektorem gimnazjum był wielkiej klasy człowiek i kapłan ks. Stanisław Pardo, a tuż przed wybuchem II wojny światowej ks. Michał Piaszczyński, zamordowany przez Niemców w obozie w Sachsenhausen, dzisiaj błogosławiony męczennik.
Po wojnie władze Polski Ludowej przejęły obiekt klasztorny i utworzyły szkołę rolniczą. Klasztor został oddany Parafii Sejneńskiej pod koniec lat osiemdziesiątych, zniszczony, mocno zdewastowany, z zapadniętym dachem. Stan obiektu był opłakany. Dzięki staraniom społeczników sejneńskich i ówczesnego proboszcza śp. ks. Kazimierza Gackiego obiekt został na tyle uprzątnięty i zabezpieczony, że nie ulegał dalszej dewastacji.
Działania doraźne
Dzięki staraniom ks. Kazimierza i obecności w Sejnach pana premiera Jarosława Kaczyńskiego w 2005 roku pozyskano środki na remont dachu i nowe pokrycie dachowe. Dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wymieniono okna i drzwi wejściowe. Obiekt był udostępniony zwiedzającym, ponieważ społeczne stowarzyszenie Sejneńskie Towarzystwo Opieki nad Zabytkami zajęło się tworzeniem w klasztorze czasowych ekspozycji o treści historycznej, patriotycznej, utworzyło także ekspozycję etnograficzną oraz ekspozycję diecezji sejneńskiej czyli augustowskiej. Miała tam miejsce również ekspozycja pana Jana Giedzia, miejscowego fotografa, którego zbiory (aparaty, urządzenia radiowe, gramofonowe i stare fotografie) rodzina powierzyła STOnZ. Była także eksponowana galeria malarstwa religijnego ludowego udostępniona przez Barbarę i Marcina Błaszczyków z Łodzi, a także zbiory rodziny Kubraków ukazujące sztukę ludową Ziemi Sejneńską. W klasztorze było także miejsce dla Sali Litewskiej, ukazującej historię Litwy w różnych jej etapach. Były to wszystko rozwiązania doraźne, czasowe, aby obiekt tak zacny nie stał pusty, a wymagał gruntowego remontu i pomysłu na jego zagospodarowanie.
Utworzenie Muzeum Kresów Rzeczpospolitej Obojga Narodów
W gronie Sejneńskiego Towarzystwa nad Zabytkami, które mieści się w dawnym Pałacu Biskupim powstał pomysł utworzenia w podominikańskim klasztorze Muzeum Kresów Rzeczpospolitej Obojga Narodów, nawiązując w ten sposób do bogatej, wspólnej 250-letniej historii Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Trzeba było zdobyć środki na realizację tego pomysłu, a więc na remont i przygotowanie obiektu na potrzeby Muzeum. Wniosek do programu unijnego POIŚ 8.1 wraz z projektem architektonicznym autorstwa Pracowni Projektowej Katarzyny i Grzegorza Dżus z Olsztyna, złożony w 2017 roku na remont klasztoru i zagospodarowanie terenu wokół klasztoru nie zyskał akceptacji ze względów formalnych, bowiem według oceny MKiDZN ogrody podominikańskie okalające klasztor nie posiadają wpisu do rejestru zabytków. Obecnie, teren ten znajduje się w rejestrze zabytków. Nie zaprzestaliśmy naszych starań, złożyliśmy ponownie wniosek w ramach pozakonkursowego działania POIŚ 8.2, pod nazwą „Ochrona i rozwój dziedzictwa kulturowego poprzez remont zabytkowego obiektu oraz jego adaptację na potrzeby utworzenia Muzeum Kresów Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Sejnach” został zaakceptowany i uzyskaliśmy dofinansowanie w wysokości 17 mln złotych na remont klasztoru i przygotowanie ekspozycji muzeum. Cała inwestycja w tym zakresie działania to koszt 20 mln złotych (wkład własny parafii to 3 mln, zabezpieczone kredytem). W ramach tej inwestycji wyremontowane zostają miejsca podpiwniczone, parter z wirydarzem, ciągi komunikacyjne, baszty i pomieszczenia przyległe do baszt. Przygotowania do rozpoczęcia prac trwały długo, ale udało się nam wyłonić głównego wykonawcę – Firma NEW HOUSE z Ełku i 20 października 2020 roku prace ruszyły pełną parą. Termin określony przez projekt obliguje nas do zakończenia remontu i przygotowania Muzeum do końca września 2022 roku. Czasu mało, ale wykonawca z ogromnym wysiłkiem fachowym i ludzkim, solidnie i z ogromnym znawstwem obiektu zabytkowego prowadzi prace, a przy zabytku i to takiej klasy jest to bardzo trudne zapewnia, że dotrzymamy terminu. Nad merytoryczną stroną tworzenia Muzeum czuwa zespół na czele z panią prof. Joanną Stefańską z Warszawy. Powstaną wystawy stałe tworzące cykl Muzeum Kresów Wschodnich: historia ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej i ich mieszkańców, wielokulturowość Kresów Wschodnich – wzajemne relacje kulturowe oraz religijnych między przedstawicielami różnych grup narodowych, etnicznych i wyznaniowych w regionie, ludzie Kresów Wschodnich – opowieść znanych i nieznanych obywatelach Kresów. Ich wpływie na dzisiejszy obraz kultury, literatury, nauki, mitologia Kresów Wschodnich – ich recepcja w sztuce, literaturze, myśli politycznej oraz pamięci historycznej.
Niestety, brakuje pieniędzy na wyremontowanie pozostałej części łącznie z elewacją zewnętrzną, ale mam nadzieję, że uda się nam pozyskać środki na dokończenie remontu całości i zagospodarowanie otoczenia klasztornego.
Zachęcamy do odwiedzania strony internetowej www.muzeumkresow.sejny.pl i śledzenia na bieżąco postępu prac i przygotowywania Muzeum Kresów Rzeczpospolitej Obojga Narodów w Sejnach. Można także wspierać inwestycję finansowo, składając ofiarę na konto Parafii Nawiedzenia NMP w Sejnach: Bank Spółdzielczy w Sejnach Nr 20 9354 0007 0000 0000 0635 0003.
ks. prał. Zbigniew Bzdak – proboszcz
