Jakie pokarmy znajdowały się na stole świętej Rodziny? Czy spożywali pokarmy podobne do dzisiejszych? Pożywienie było jednym ze sposobów odróżnienia się Żydów od innych, otaczających kultur. Ważną funkcję kulturową pełniły także uczty, które były mocno zakorzenione w historii i religii. Pokarmy, biesiadowanie, produkcja żywności, kultura i historia były ze sobą ściśle związane.
Zboża
Za czasów Jezusa najczęściej spożywano zboża i rośliny strączkowe. Wykorzystywano je do wypieku chleba, a także do wielu innych potraw. Podstawowym pożywieniem był chleb jęczmienny lub pszenny. Spożywano go podczas każdego posiłku. Chleb był bardzo popularny w Grecji, Rzymie, jak i w Palestynie. Uważano go za najważniejszy i codzienny pokarm. Znano wiele gatunków chleba. Przygotowywano go z ciasta kwaszonego lub niekwaszonego. Mąki pszennej lub jęczmiennej dodawano także jako zagęstnik do zup. Ze zbóż przygotowywano również małe, słodkie ciasteczka i gęste polewki podobne do naszej owsianki. Ziarna zbóż także gotowano, podobnie jak dziś gotuje się ryż. Zboża dostępne w Palestynie w I wieku to: jęczmień, proso, orkisz, pszenica.
Warzywa i owoce
Warzywa spożywano na surowo, gotowano, moczono w słonej wodzie, oliwie, dodawano do zup i potrawek. Świeże były dostępne tylko przez część roku, dlatego bardzo często konserwowano je. Niektóre rodziny posiadały ogródki za wioską. Uprawiano tam różne warzywa: cebulę, sałatę, ogórki, czosnek, pory, jutę warzywną (podobną do szpinaku), gorczycę sarepską, rzodkiew, szalotkę, rzepę. Na Bliskim Wschodzie w I wieku dostępne były również: karczochy, szparagi, buraki cukrowe, kapustę, marchew, kalafior, seler, koper włoski, pasternak.
Ważnym elementem diety w Palestynie były również owoce i orzechy. Wokół wiosek często rosły drzewa pełne czereśni, fig, moreli, migdałów, oliwek. Były jednak one dostępne tylko przez część roku, tak jak warzywa. W I wieku większość owoców suszono, by przedłużyć ich świeżość. Jako przystawki występowały suszone morele, winogrona, daktyle i figi. Owoce wykorzystywano również do produkcji soku. Świeże soki pito od razu, inne poddawano fermentacji, by wytworzyć z nich wino. Inne odparowywano tworząc gęsty syrop nazywany w Biblii „miodem”. Popularne były zwłaszcza figi, daktyle i granaty. Orzechy podawano jako przystawkę lub były jednym ze składników dania głównego, bądź deseru. Były ważnym źródłem białka. Utarte orzechy dodawano do dipów i sosów. Dostępne w czasach Jezusa były migdały, orzechy włoskie, orzeszki piniowe i pistacje.
Mięso, drób, dziczyzna i ryby
W wioskach położonych blisko jezior podstawowym posiłkiem zwierzęcym były ryby. W miejscach oddalonych od jezior spożywano głównie drób. Z okazji świąt jedzono baraninę i mięso kozie. Wołowinę i cielęcinę jadło się tylko przy wyjątkowych okazjach. Ludzie w I wieku bardzo lubili tłuste mięso, ponieważ tłuszcz był symbolem błogosławieństwa Bożego i powodzenia. Głównymi zwierzętami hodowlanymi były wtedy owce i kozy. Ceniono je ze względu na smaczne mięso, wełnę służącą do wyrobu odzieży oraz ze względu na mleko przerabiane na jogurt i sery. Już w czasach przed narodzeniem Jezusa owiec używano jako środka płatniczego i uważano za oznakę zamożności. W I wieku hodowano również drób. Najczęściej były to kury, gęsi, turkawki i gołębie. W kuchni używano często jaj. Na specjalne okazje przyrządzano bażanty i przepiórki. Żydzi nie spożywali wieprzowiny. Uważali je za mięso nieczyste. Nie spożywano również niektórych zwierząt, ptaków, stworzeń wodnych nieposiadających łusek lub płetw (np. sumów, węgorzy, węży wodnych, skorupiaków), owadów (wyjątek to szarańcza, koniki polne i świerszcze), drapieżników i padlinożerców (np. orłów, myszołowów, strusi, pelikanów, czapli, nietoperzy). Nieczyste były także zwierzęta żywiące się krwią np. gryzonie i gady. W rodzinach żydowskich zazwyczaj mięso pieczono, często nad otwartym ogniem lub w piecu chlebowym.
Produkty mleczne
Mleko było symbolem płodności i obfitości. Uznawane było za pokarm dla ludzi w każdym wieku. Wykorzystywano zazwyczaj mleko kozie, owcze, krowie, a również wielbłądzie. Niestety w gorącym klimacie szybko się psuło, dlatego przetwarzano je na masło, sery i jogurty. Masło i sery produkowano z tłustej śmietany bądź zsiadłego mleka. W Basenie Morza Śródziemnego można było spotkać sery śmietankowe, twaróg, sery z czosnkiem, ziołami i przyprawami korzennymi, a nawet wędzone lub z solanki. Innym popularnym produktem mlecznym był jogurt. Używano go w kuchni na wiele sposobów: jedzono jako taki, łączono z owocami i syropami tworząc deser, doprawiano go czosnkiem i ziołami przyrządzając dodatek do chleba lub warzyw, używano jako sosu lub dipu. Można było też zawinąć go w bawełnianą ściereczkę i odsączyć, tworząc kremowy ser.
Zioła, korzenie, przyprawy
w górach i na zboczach wzgórz. Ich zastosowanie jest dobrze udokumentowane w Piśmie Świętym. Korzystano z ich leczniczych, przyprawowych i kosmetycznych właściwości. Używano ziół świeżych, jak i suszonych. Przyprawy korzenne to te części roślin, które nadają smak i aromat: pąki, kwiaty, owoce, korzenie, nasiona, kora. Oto niektóre przyprawy ziołowe i korzenne dostępne w I wieku: mięta, ruta, liść laurowy, anyż, koper, czarnuszka, kolendra, natka pietruszki, cząber, szałwia, tymianek, koper włoski, kumin, kasja, cynamon, gorczyca, pieprz, szafran, trzcina cukrowa, nasiona maku, sezamu, chleb świętojański. Niektóre z nich były stosowane na co dzień. Dotyczy to np.: mięty, pietruszki, gorczycy, kopru, kolendry czy kuminu. Szafran zaś był uznawany za bardzo drogą przyprawę i rzadko go używano. Do przyrządzania potraw stosowano także ocet, wino i sól. Substancją słodzącą najczęściej stosowaną był miód. Używano go do deserów, słodkich chlebów, ciast, ale i do potraw słonych. Na szczególną uwagę zasługuje też sól. Była ona ważnym symbolem. Uważano ją za coś bardzo cennego, gdyż poprawiała smak potraw, oczyszczała i chroniła żywność, ponieważ była świetnym środkiem ułatwiającym suszenie i przechowywanie żywności. Wykorzystywano sól także podczas praktyk religijnych w judaizmie oraz w chrześcijaństwie.
Monika i Michał Czekałowie
