Właśnie ukazała się książka autorstwa Anny Jagodzińskiej, Andrzeja Ruteckiego i Waldemara Brendy (autora od lat związanego z „Martyrią”) pt. „Niemieckie i sowieckie zbrodnie na ziemi działdowskiej 1939 -1945”. Publikacja dotyczy głównie historii obozu działdowskiego utworzonego na początku okupacji. W czasie II wojny światowej przeszły przez ten obóz dziesiątki tysięcy mieszkańców Pomorza i północnego Mazowsza oraz Warmii i Mazur. Wielu z nich zmarło lub zostało zamordowanych.
Wśród ofiar znaczną grupę stanowiły osoby duchowne, maltretowane na miejscu lub kierowane przez Działdowo do niemieckich obozów koncentracyjnych. Dwa nazwiska symbolicznie, ale też w wymiarze jak najbardziej realnym oddające gehennę tych setek osób w sutannach to męczennicy abp Antoni Julian Nowowiejski oraz biskup pomocniczy płocki Leon Wetmański. O tym aspekcie funkcjonowania obozu Soldau pisze w najobszerniejszym rozdziale Anna Jagodzińska.
Andrzej Rutecki z działdowskiego Stowarzyszenia Odnowy Chrześcijańskiej „Pamięć i Tożsamość” poświęcił swoją partię książki zbrodniczej działalności działdowskiego Selbstschutzu. Zaś Waldemar Brenda zajął się kilkumiesięcznym okresem funkcjonowania w tych samych obiektach obozu NKWD. W 1945 r. przez obóz przeszły kolejne rzesze osób, z których co najmniej 18 000 wywieziono do Związku Sowieckiego. W ten sposób miejsce, w którym zlokalizowano obóz niemiecki Soldau/obóz NKWD Działdowo stał się symbolem zbrodni dokonywanych w czasie II wojny przez dwa totalitaryzmy na pograniczu Mazowsza, Pomorza oraz Warmii i Mazur.
Książkę wydał Warmińsko – Mazurski Urząd Marszałkowski. Od ubiegłego roku można ją pobrać również w formacie pdf: https://warmia.mazury.pl/kultura/pamiec-ofiar-obu-totalitaryzmow-na-warmii-i-mazurach/6263-publikacje
- Jagodzińska, A. Rutecki, W. Brenda, Niemieckie i sowieckie zbrodnie na ziemi działdowskiej 1939 -1945, Olsztyn 2020.
