Każdy kapłan przygotowujący się do wygłoszenia homilii czy okolicznościowego kazania podczas Mszy św., pragnie pozyskać słuchacza dla Bożej sprawy. Pragnie w słuchających go wyzwolić to, co najlepsze oraz skłonić do pogłębiania wiary i wiedzy religijnej. Znany teolog Karl Barth powiedział kiedyś, że prawdziwy kaznodzieja w jednej ręce powinien trzymać Pismo święte, a w drugiej gazetę. To prawda, ponieważ Pan Bóg cały czas działa i komunikuje się z nami przez znaki czasu i rozgrywające się wokół nas wydarzenia.
Homilia czy kazanie?
Treść homilii jest oparta na danych czytaniach liturgicznych, które są odczytywane podczas każdej Mszy św. Natomiast kazanie zawiera treści religijne związane z konkretną okolicznością, chociaż też odnosi się do konkretnych czytań mszalnych. Najbardziej znane kazania okolicznościowe to kazania ślubne i kazania pogrzebowe. Homilię lub kazanie okolicznościowe mogą głosić jedynie biskupi, kapłani oraz diakoni. Słowo homilia pochodzi od greckiego czasownik homilein, który oznacza m.in. „być razem i rozmawiać ze sobą”. Został on użyty we fragmencie opowiadającym o uczniach idących do Emaus, w którym czytamy: „Rozmawiali oni z sobą o tym wszystkim, co się wydarzyło. Gdy tak rozmawiali i rozprawiali ze sobą, sam Jezus przybliżył się i szedł z nimi” (Łk 32, 14-15). Ten fragment pokazuje, że homilia powinna być jak żywa, zażyła rozmowa bliskich sobie osób.
Bóg zwraca się do człowieka przez człowieka
Podczas homilii czy kazania okolicznościowego tak naprawdę sam Bóg zwraca się do człowieka przez człowieka, czyli przez kapłana. Wcześniej, Pan Bóg czynił to za pośrednictwem powołanych przez siebie proroków, a w sposób doskonały przemówił Bóg do nas przez swego Syna Jezusa Chrystusa. Powołanym przez Chrystusa apostołom dalej towarzyszyła świadomość, iż przemawia przez nich Bóg. Św. Paweł wyraża to przekonanie w następujących słowach: ,,Dlatego nieustannie dziękujemy Bogu, bo gdy przyjęliście słowo Boże usłyszane od nas, przyjęliście je nie jako słowo ludzkie, ale – jak jest naprawdę – jako słowo Boga, który działa w was wierzących” (1 Tes 2, 13). Obecnie, Chrystus w dalszym ciągu głosi Ewangelię do swego ludu w czasie liturgii sprawowanej przez kapłanów.
Zasadniczy cel przepowiadania Słowa Bożego
Celem homilii nie jest zwykłe wyjaśnienie tego, co mówi Bóg, ale wskazanie, w jaki sposób słowo Boga jest wciąż aktualne, jak nim żyć. To jest właśnie realizacja funkcji prorockiej kapłana, który spogląda na rzeczywistość biblijnymi okularami. Ludzie przychodzą do kościoła z bardzo podstawowym pytaniem, które nas nigdy nie opuszcza: Jak żyć? Wierni, przychodząc na Mszę św., domagają się od kapłana odpowiedzi na to pytanie. Tej odpowiedzi kapłan udziela właśnie na podstawie Słowa Bożego, bo w Ewangelii, czy w innych czytaniach mszalnych są zawarte odpowiedzi na wszystkie ważne pytania człowieka. Najlepsza recenzja, jaka może spotkać kapłana przepowiadającego Słowo Boże, to stwierdzenie: „to, co ksiądz mówił, to wszystkie było do mnie”. Dlatego że słowo Boże, które nie dotyczy człowieka, nie jest Słowem Bożym. Jezus ma na imię Emmanuel, tzn. Bóg z nami. I to bycie Boga z człowiekiem objawia się właśnie w dotykaniu ludzkiej egzystencji, naświetlaniu jej Bożym słowem.
ks. Jacek Uchan
