Wśród nauczycieli i dyrektorów szkół panuje przekonanie, że nie mogą realizować swoich twórczych pomysłów, bo ogranicza ich prawo oświatowe. Jednak już pobieżna lektura ustawy Karta Nauczyciela wskazuje na coś zgoła innego. Przytoczona ustawa gwarantuje polskim nauczycielom szereg swobód i wolności zawodowych.
To nauczyciel zgodnie z zapisami KN decyduje o wyborze programu nauczania – może też napisać i realizować własny. Nauczyciel wskazuje podręcznik (podręczniki mogą być, ale nie muszą), decyduje o metodach i formach pracy na lekcjach, ma w tym zakresie całkowitą autonomię. Może pracować z uczniami warsztatowo, projektowo, doświadczeniem czy w zupełnie inny sposób. Nauczyciel ustala szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie. Zeszyty przedmiotowe oraz prace domowe też nie są wymagane prawem. Oceny muszą być wystawione na koniec każdego roku szkolnego, ale nie ma obowiązku wystawiania ocen cząstkowych. To szkoły autonomiczną decyzją określają w statutach zasady oceniania w danej placówce.
Ograniczenia, o których przekonani są pedagodzy, w ogóle nie istnieją. Jedynym prawnym nakazem jest obowiązek realizowania podstawy programowej, której nie wolno zmienić ani modyfikować.
Biurokracja w szkole
Biurokracja, na którą wszyscy się skarżą, też nie ma podstaw prawnych. Niestety, bardzo często w bieżącej pracy nauczyciele stają się zakładnikami różnorodnych poradników i w konsekwencji wytwarzają zupełnie zbędne dokumenty. Znakomita ich większość nie wynika z przepisów prawa oświatowego, tylko z przyjętej i siłą inercji utrwalonej praktyki szkolnej.
Warto dodać, że obecnie w placówkach oświatowych są realizowane programy i projekty unijne. Oznacza to dodatkową pracę dla nauczycieli, którzy na potrzeby projektów zobowiązani są do szczegółowego dokumentowania własnych działań i faktycznie wówczas biurokracji przybywa.
Zbieranie szczegółowych dowodów na to, że nauczyciel robi to, co robi, tak naprawdę wynika z niewłaściwej interpretacji prawa i oczekiwań dyrektora. A potrzebne jest zaufanie – wzajemne zaufanie nauczycieli, dyrektora, uczniów i rodziców. Tego w szkołach dzisiaj szczególnie brakuje. Brakuje również wiary nauczycieli, że mogą swobodnie kreować rzeczywistość szkolną i autonomicznie decydować o własnym warsztacie pracy.
Zmiany w prawie oświatowym
W Ministerstwie Edukacji Narodowej trwają obecnie prace nad dalszym uproszczeniem zapisów prawa oświatowego. Dokumentacja szkolna ma być ograniczona do minimum. Między innymi zostanie zniesiony obowiązek przygotowywania przez szkołę dokumentów na potrzeby ewaluacji zewnętrznej oraz obowiązek rozliczania się z godzinowej realizacji podstawy programowej. Zaproponowane zmiany mają zwiększyć efektywny czas pracy nauczyciela z uczniem bez potrzeby dokumentowanie podejmowanych działań.
Wojciech Cybulski
